In deze blogpost een uitgebreid reisverslag van mijn ervaringen in Indonesië. In mei 2016 ben ik hier in totaal drie weken geweest. De eerste paar dagen samen met 3 clubleden van Vereniging De Oude Fiets. De weken daarna heb ik alleen verder gereisd.
Mijn ‘itinerary’ zag er als volgt uit:
1. Bandung 5 – 9 mei / Evenement Bandung Laoetan Onthel (‘Bandung zee van oude fietsen’).
2. Jogyakarta 9 – 11 mei / Op bezoek bij Towil fiets
3. Borobodur – Magelan 11 – 12 mei / Op bezoek bij Mr. Prambn en op een Fongers fiets naar de Borobodur
4. Juwangi – Solo 12 mei – 13 mei / Op bezoek bij Mumun
5. Surabaya 13 mei – 15 mei / Op bezoek bij Mr. Bambang
6. Ubud & Gili Air 15 mei – 25 mei / Vakantie en weer naar huis
Ik kijk met veel dankbaarheid en plezier terug op deze bijzondere ervaring. Ik merk dat bij het terugzoeken van wat informatie en foto’s er alweer veel mooie herinneringen naar boven komen. Hopelijk lukt het om daar wat van over te kunnen overbrengen in dit verslag.
Hieronder wat foto’s om alvast een eerste indruk te geven:
Fietstocht met zo’n 6500 deelnemers door Bandung. Sommige deelnemers hadden dagenlang gefietst om bij dit evenement aanwezig te kunnen zijn. Het plezier dat er aan alle kanten vanaf spatte was geweldig.
Indonesische gastvrijheid…
Een aantal Fongers BB’s (Fongers rijwielen in de duurste uitvoering) .
Het ontvangstcomité in Sidoarjo. Op de banner staan mijn doopnamen die leden van de lokale oude fietsvereniging uit een kopie van mijn paspoort hadden gehaald. Verder staat er dat ik een Fongers verzamelaar ben uit Nederland.
Prachtig land!
Bandung Lautan Onthel (‘Bandung zee van oude fietsen’)
Het is eind 2015 wanneer ik van een collega Fongers verzamelaar begrijp dat er in mei 2016 een groot ‘oude fiets’ evenement gehouden zal worden in Indonesië. Het evenement draagt de naam; Bandung Lautan Onthel (‘Bandung zee van oude fietsen’). Onderstaand de aankonding waar ook onze namen op te vinden zijn.
Omdat het al in mijn planning stond er eens in mijn eentje op uit te trekken besloot ik om mee te gaan en er na het evenement nog een paar weken vakantie aan vast te plakken. Het feit dat ik de eerste 4 dagen nog in gezelschap zou zijn, gaf voor mij het benodigde zetje om de reis daarna in m’n eentje voort te zetten.
Qua voorbereidingen koos ik er bewust voor om me zo weinig mogelijk in te lezen in Indonesië. Ik heb er namelijk een handje van om alles van te voren tot op de dag te plannen. Ik had zin om dat deze keer nu eens lekker niet te doen (met uitzondering van de benodigde vaccinaties uiteraard). Achteraf bekeken was het heerlijk om zonder een ‘rugzak’ vol verwachtingen van de ene verwondering in de andere te kunnen vallen.
Van IJsselstein naar Jakarta
Op woensdag 4 mei 2016 vertrokken we. Ik weet nog dat het een apart gevoel was om voor het eerst in mijn leven alleen de deur achter me dicht te trekken om op vakantie te gaan. Met de tram ben ik vanuit Ijsselstein naar Utrecht Centraal gegaan en van daaruit rechtstreeks met de trein naar Schiphol waar ik de anderen trof. Achteraf heb ik nog vaak gegrapt dat het stukje van de tram naar de trein in Utrecht het langste stuk is dat ik lopend met mijn backpack heb afgelegd… Iets wat meer mensen overkomt als ze gaan ‘backpacken’ in Azië aangezien je al snel overal heengereden wordt.
Hulp in het huishouden als export product
De vlucht duurde 2 maal 7 uur met een tussenstop in Doha. Na de tussenstop in Doha zat ik naast een Indonesisch meisje van wie ik, ondanks dat ze zeer gebrekkig Engels sprak, begreep dat ze door een Arabisch gezin in Qatar werd ingehuurd om te helpen in het huishouden en dat ze nu onderweg was naar haar familie in Lombok. Voor haar betrof dit een vliegreis met een overstap in Jakarta van meer dan 10 uur. Één van de Indonesische export producten was blijkbaar het leveren van hulp in de huishouding op plekken in de wereld die 10 uur(!) vliegen waren.
Donderdagavond 5 mei kwamen we aan in een (warm) Jakarta waar we werden opgevangen door Sam en een chauffeur. Sam bleek lid te zijn van de Bikers Brotherhood in Indonesië, had een tijdje in Amerika gewoond en was als ik het me nog goed herinner ooit lijfwacht voor de koninklijke familie in Indonesië waarvoor hij de wereld overvloog. Ondanks een zeer veelzijdig leven was er volgens hem niets fijner dan fietsend op een oude fiets te genieten van de wereld. In de daaropvolgende dagen heb ik nog veel boeiende verhalen aan hem weten te onttrekken en maakten we de afspraak nog eens een feestje te pakken in Amsterdam als hij weer eens in Nederland was.
Naar Toko You in Bandung
Vanuit Jakarta zijn we met de auto naar Bandung gereden. Een rit die normaal zo’n 2-3 uur zou moeten duren maar omdat er een vrije dag was geweest in Indonesië hebben we maar liefst 5 uur file gereden. Wel was het een mooie gelegenheid om alle kleurige verlichting te bekijken die Indonesische chauffeurs op hun auto’s monteren en kennis te maken met het vele getoeter. Onderstaand is in rood de reis van Jakarta naar Bandung weergegeven en de groene lijnen betreffen de rest van de reis.
In Bandung zijn we eerst wat gaan eten bij Toko You dat gerund werd door Mr. Sony. ‘Mr.’ word je in de regel genoemd als je in Indonesië personeel in dienst hebt. De Indonesiërs zijn ook erg vrijgevig in titels voor westerlingen (Bule’s). Ook ik werd tijdens mijn reis continu aangesproken met Mr., Boss, Sir etc. Voor de ene Indonesiër een vorm van beleefdheid en voor de ander de hoop op een hogere tip bij het afrekenen begreep ik later. Mr. Sony vertelde ons die avond het geheim achter zijn goed smakende kip. Het vlees kwam namelijk niet zomaar van kippen maar van ‘happy chickens’. Voor deze kippen zorgde Mr. Sony ervoor dat ze geen spanning of stress voelden voordat ze werden geslacht. Hierdoor werd het vlees malser volgens hem.
Een handgeschilderd Fongers T-shirt
Bij Toko You ontmoetten we ook onze gastheer Firman, één van de organisatoren van het evenement. Als welkomstcadeau ontvingen we van hem een handgeschilderd Fongers T-shirt. Het schilderen van één zo’n shirt had meerdere dagen in beslag genomen. Een waardevol bezit dus! Sowieso zijn ze in Indonesië kei in het maken van kwalitatief goede kleding. Tijdens het evenement werd er dan ook veel merchandise verkocht. Heel onwerkelijk om kraampjes te zien die volhangen met Fongers T-shirts. Stel je dat maar eens voor hier in Nederland. Zelfs bij een evenement met Max Verstappen op Zandvoort wordt er qua merchandise nog niet zo groots uitgepakt.
Een markt vol Fongers rijwielmateriaal
De volgende dag begon het evenement en in de middag was de eerste ceremonie gepland. We werden door Firman netjes opgehaald bij het hotel en naar het evenement gereden. Aangekomen bij het evenement werden we begroet door een aantal Indonesiërs die we in Nederland al eens hadden ontmoet.
Als eerste werden we begeleid naar de marktlocatie waar allerhande oude fiets spullen werden verhandeld. De markt bood allerlei fiets gerelateerde zaken (pedalen, bellen, zadels) en veel hebbedingetjes (tasjes, broekriemen, sleutelhangers, reclameborden), met o.a. het Fongers-logo er op. Er waren ook wel wat originele (Fongers) onderdelen, zoals dynamo’s, achterlichten, sturen, etc., maar dan wel tegen tóp prijzen.
VIP gasten
Het feestterrein betrof de oude verlaten spoorwegremise. Vanwege het regenseizoen waren veel delen erg drassig. Er waren de vrijdag en zaterdag zo’n 3000 bezoekers (en zeker een 1000-tal oude fietsen). Aan de fietstocht op zondagmorgen deden 6.500 mensen mee. Er was een groot podium met scheef daar tegenover een VIP tent met stoelen, veel eet- en drinkkraampjes en onder een groot afdak een “lounge” die gesponsord was door een sigaretten merk (met ‘kretek’ sigaretten) en dus een grote markt met zo’n 50 op de grond zittende handelaren.
Het evenement had twee inhoudelijke thema’s: militaire fietsen en Fongers. Fongers exporteerde destijds zo’n 10% van zijn productie naar Nederlands-Indië.
Met 6500 oude fietsliefhebbers door het centrum van Bandung
Hoogtepunt van dit weekend was de grote fietstocht door het centrum van Bandung op zondagochtend met zo’n 6.500 deelnemers. De gouverneur van West-Java (voor de gelegenheid gekleed in een jurk uit de koloniale tijd) reed ook mee. Wij mochten als ‘special guests’ vooraan starten en onze fietsen waren al netjes neergezet.
De tocht leidde ons 15 kilometer lang dwars door het Centrum van Bandung, terwijl het normale (zondagochtend) verkeer ook “normaal” zijn gang ging.
Ik heb een filmpje van de tocht op Youtube geplaatst wat hopelijk een goede/betere impressie geeft dan alleen de foto’s:
Met de trein naar Yogyakarta op bezoek bij Towil Fiets
Die middag heb ik mijn reisgezelschap alvast gedag gezegd en de volgende ochtend vroeg ben ik op de trein gestapt van Bandung naar Yogyakarta waar ik Towil (van ‘Towil Fiets’) zou ontmoetten. Vanuit de Kosti organisatie (de overkoepelende ‘oude fiets’ organisatie in Indonesië) hadden ze voor mij een simkaartje geregeld met beschikbare data en een treinkaartje in de eerste klas (met airco). In de trein kon ik dus mooi even een Facebook bericht plaatsen van mijn belevenissen de afgelopen dagen.
En mijn reis was eigenlijk pas net begonnen…
Met de trein van Yogyakarta naar Bandung
De trein vertrok maandagochtend om 07.20 uur uit Bandung en kwam om 15.15 uur aan in Yogyakarta. De route was prachtig en onderweg zie je eindeloze rijstvelden, kleine dorpjes, bergen en ravijnen. Gelukkig had ik een warme trui bij me want in de airco gekoelde trein was het ijskoud…
Ondertussen had ik van de secretaresse van de Kosti organisatie al een foto doorgestuurd gekregen van Towil die me op zou halen van het station. Na aankomst in Yogyakarta, waar iedereen het station uitstroomde, zag ik hem al vrij snel staan. Met zijn lange haar, klein postuur (zelfs voor Indonesische begrippen) en grote glimlach viel hij in ieder geval snel op. Hij verontschuldigde zich voor het feit dat hij geen auto tot zijn beschikking had en we zijn vervolgens met zijn scooter naar zijn huis gereden met een tussenstop bij een lokaal eettentje.
Veel indrukken en mijn eerste contact met toeristen
Ik weet nog dat ik me toen realiseerde dat de activiteiten op het evenement en het ontmoeten en handjes schudden van zoveel mensen me toch wel aardig hadden uitgeput. Het hielp ook niet mee dat het overgrote deel van de Indonesiërs zeer gebrekkig Engels spreekt en dat dat voor mij als introvert, analytisch en beschouwend persoonsmens zeer vermoeiend is. ’s Avonds nam Towil me nog op sleeptouw door Yogyakarta en hoewel mij vooral de vele kleine eettentjes opvielen waar voornamelijk jonge Indonesische studenten veel plezier leken te hebben had ik vooral behoefte om even rust te hebben om alle indrukken te kunnen verwerken.
Towil gaf aan dat hij de volgende dag toeristen op bezoek kreeg en ik begreep van hem dat hij toeristen rondleidde in zijn dorp en zo zijn brood verdiende. Hij was aangesloten bij een paar reisorganisaties die dit als een excursie aanboden en het bijzondere aan de rondleiding was dat ze dat konden doen op een oude fiets. Dat het ook echt ‘oude fietsen’ waren werd overigens aan het geklaag van de toeristen te horen niet erg gewaardeerd.
Een bezoek aan de grootste Indonesische Hindoe-Javaanse tempel Prambanan
Die middag zijn we weer richting Yogyakarta gereden waar we de Prambanan hebben bezocht. Omdat ik me van te voren (ondanks dat ik wel een lonely planet had meegenomen) totaal niet had ingelezen in Indonesië (wat kan een mens soms heerlijk onwetend zijn) was de eerste kennismaking met dit grootste Indonesische Hindoe-Javaanse tempel complex indrukwekkend.
Kleine oude fiets communities
’s Avonds hebben we in Yogyakarta gegeten en was er een vergadering van de oude fiets community waar Towil de voorzitter van was. Indonesië kent enorm veel van dit soort kleine communities die met oude fietsen bezig zijn. De vergadering begon vrij formeel en ik werd welkom geheten als gast. Gelukkig waren er twee Indonesiërs bij die goed Engels spraken en Towil regelde dat ze me omstebeurten een vraag konden stellen. Ook brachten ze nog een oude Fongers fiets uit de jaren ’50 naar binnen waarover ze veel vragen hebben gesteld.
Naar de zonsopgang bij de Borobodur
De volgende dag zouden we naar de zonsopgang kijken bij de Borobudur. Maar als we die wilden zien moesten we om 3 uur op. Omdat het bloedheet was kon ik echter de slaap maar niet vatten en ook Towil had de volgende dag blijkbaar gedacht; laat die jongen maar even slapen. We waren dus helaas te laat voor de zonsopgang.
Japanse fietsen verhuur aan Chinese toeristen
Daarna zijn we naar Mr. Prabm gereden. Mr. Prabm verhuurd in de buurt van de Borobudur fietsen aan toeristen (voornamelijk Chinezen) en heeft voordat hij hiermee startte de wereld rond gereisd en zijn geld verdiend met de handel in papier waar men papiergeld van drukt. Dit zorgde er gelukkig voor dat hij uitstekend Engels sprak. Hij wist mij te vertellen dat hij het liefst fietsen uit de jaren ’50 als huurfiets gebruikte omdat deze de minste slijtage vertoonden en het snelst te repareren waren. Ook had hij honderden Japanse fietsen gekocht die in de buurt van de kernramp in Fukushima beschikbaar waren gekomen en die hij had opgekocht omdat ze tot op de boutjes en de moertjes van aluminium waren gemaakt en dus nog jaren mee zouden moeten kunnen gaan.
Mr. Prabm had de nodige mensen in dienst en hij gaf aan dat in de omgeving van de Borobudur de regels voor het in dienst hebben van mensen nog wat soepeler waren. Hij hoefde dus geen betalingen aan mensen te doen als hij ze niet nodig had. Echter was zijn filosofie achter het in dienst hebben van mensen wel dat hij ze hielp met een stukje opleiding waarmee ze in het vinden van werk hun voordeel konden doen.
Een Fongers fiets batik maken
Na een rondgang binnen zijn fietsverhuurbedrijf waar ik mijn 2e Fongers BB aantrof stuurde hij mij met één van zijn werknemers op pad. Eerst om een zogenaamde Batik te maken (met uiteraard een Fongers fiets) bij iemand die dit ook voor toeristen deed en daarna brachten ze mij naar een voor Indonesische begrippen zeer luxe Homestay waar ik kon blijven overnachten.
Vroeg met pensioen
De volgende ochtend werd ik opgehaald en gingen we eerst naar een soort mini bungalow park met 8 bungalows waar ik een heerlijk ontbijt geserveerd kreeg op een onwerkelijk mooie locatie. Na van het uitzicht en een goed ontbijt te hebben genoten ontmoette ik de eigenaar van het complex. Het bleek een Indonesiër te zijn die een aantal jaren in België in een café had gewerkt, 15.000 euro had gespaard en van dat geld het complex had laten bouwen. In zijn vrije tijd was hij een zanger in een rockband en zijn kleding en voorkomen had hij daarop aangepast. Met het aantrekken van toeristen voor zijn bungalows hoopte hij binnen 5-10 jaar met pensioen te kunnen op zijn 40ste. In Indonesië was het blijkbaar nog mogelijk om met dergelijke relatief lage bedragen investeringen te kunnen doen die er binnen een korte tijd voor zorgden dat je met pensioen kunt. Dit komt omdat de markt goed wordt afgeschermd voor buitenlandse investeerders die er bijvoorbeeld geen land kunnen kopen. Wel jammer want zo’n investering is natuurlijk zeer interessant…
Nederlandse gebouwen in Magelang
Na dit bezoek gingen we terug naar Mr. Prabm waar ik een Indonesiër (Dieng Noer) ontmoette die ook bij mijn in Nederland was geweest. Met hem zijn we eerst de Borobudur gaan bezoeken (ik ben op een Fongers damesfiets(!) naar de Borobudur gefietst…) en daarna zijn we naar Magelang gegaan waar nog veel gebouwen uit de koloniale tijd te zien waren. ’s Avonds zijn we wat gaan eten in een pas geopend restaurant van vrienden van Mr. Prabm.
Oud Fongers rijwielmateriaal bij Mumun in Juwangi
De volgende dag werd ik opgehaald door Mumun Kelena die ik ook al in Nederland had ontmoet en met hem ben ik verder inwaarts getrokken (ik heb volgens mij nog wel ergens een filmpje dat een indruk geeft van hoe de binnenlandse wegen zijn op Java…) naar Juwangi waar hij een eigen winkel heeft in het midden van een klein dorp.
Het dorp staat bekend om het hout wat hier vandaan kwam en Mumun had hiervan ook verschillende meubels in huis. Ook zijn ouders hadden een zaak in het dorp en het was duidelijk dat Mumun een belangrijke plaats in nam in deze gemeenschap. Trots liet Mumun mij zijn verzameling met oud rijwielmateriaal zien. Ik was verbaasd over de grote hoeveelheden aan toch wel zeldzaam spul dat hij al had verzameld. ’s Avonds nam Mumun mij samen met zijn gezin uit eten en een familielid ging (gelukkig) mee als tolk.
De volgende dag hebben we het trein station bezocht en een oude woning die van een Nederlander was geweest in de koloniale tijd.
De laatste locatie van mijn Indonesische oude fiets avontuur betrof Surabaya. Ik ben daarna, zoals op het plaatje is te zien, nog wel doorgereisd naar Bali en de Gili eilanden maar dat was buiten het oude fiets gebeuren om.
Naar Surabaya met de trein en op bezoek bij Mr. Bambang
Mumun bracht mij samen met zijn gezin en een goede vriend van hem, die een kaasfabriek had in Indonesië, naar de trein waarna ik na een lange reis op het station in Surabaya aankwam.
Ik weet nog goed hoe vervelend de taxi chauffeurs waren want blijkbaar was ik de enige die er overduidelijk uit zag als een toerist. Surabaya is qua stad zeer modern en een groot deel van de bevolking hier heeft Chinese roots. Ook was er een duidelijk verschil met de hartelijkheid die je overal op straat ziet in West-Java. In Surabaya leek men in mijn optiek vooral met zichzelf bezig te zijn. Een duidelijk cultuur verschil in ieder geval.
Gelukkig werd ik opgehaald bij het station en wel door een hele delegatie oude heren waarvan er geen eentje Engels sprak. Ze namen mij mee naar het centrum van de stad om wat te gaan eten. Op een plein met ongelofelijk veel geparkeerde scooters en bijbehorende jonge Indonesiërs was een aantal eettenten waar je kon eten. Na het eten zijn we naar het huis van Mr. Bambang in Sidoarjo gereden. Een plaats net onder Surabaya. De heer des huizes sliep al dus ik werd door zijn bedienden naar de gastkamer begeleid die gelukkig airco had.
De Bromo vulkaan en de Fongers Owners Club Indonesia
Na (eindelijk) een goede nachtrust was er voor mij een heel schema aan activiteiten bedacht waarop zelfs van 15.00 uur tot 19.00 uur een rust moment was ingelast omdat we die avond om 22.00 uur zouden vertrekken naar de Bromo Vulkaan.
Die dag ben ik mee geweest met een fietstocht van de vereniging waar Mr. Bambang de voorzitter was (uiteraard op een Fongers), heb ik een vogelcompetitie bijgewoond en hebben we de Fongers Owners Club Indonesia bezocht waar een prachtige rij Fongersen naar buiten was gezet.
’s Avonds hebben we met de gehele oude fietsvereniging gegeten en was er een ‘discussie’ opgezet over de originaliteit van een Fongers BB die Mr. Bambang in zijn bezit had. Met mijn Nederlandse tact heb ik alle niet originele onderdelen even goed uitgelicht…
Een zelf gefabriceerde fiets vol toeters en bellen
De Indonesiërs lijken in veel zaken een stuk creatiever dan de Hollanders en ik was dan ook helemaal weg van een door iemand zelf gefabriceerde fiets vol met toeters en bellen. Terug in Nederland heb ik nog eens een poging gedaan om de fiets te ruilen voor een hoge Bi maar het gedoe om dat soort materiaal de wereld over te verschepen heeft me er van weerhouden.
Zonsopgang bij de Bromo vulkaan
Toen we ’s avonds naar de Bromo vulkaan reden bleken we de aller eersten te zijn. Ik meen me te herinneren dat we er rond middernacht al waren terwijl het moment waarom dat was (de zonsopgang) pas rond een uur of 05.00 uur zou zijn. Heerlijk. En voor de Indonesiërs die zo vriendelijk waren geweest om met me mee te gaan nog erger want de 15 graden waren voor mij goed te doen maar zij zaten alle drie ondanks alle truien, mutsen en handschoenen te bibberen van de kou. Gelukkig bleek het uiteindelijk allemaal de moeite waard en was de zonsopgang prachtig.
De route terug was in een kleine terreinwagen die zo ongelofelijk heen en weer schudde dat ik medelijden had met de chauffeur die dat waarschijnlijk dagelijks moest mee maken. Fysiek zag hij er in ieder geval wel zo uit.
Bij terugkomst in Sidoarjo heeft Mr. Bambang mij naar het vliegveld gebracht en ben ik naar Bali gevlogen waar ik vervolgens wederom door oude fietsliefhebbers werd opgehaald en naar Ubud ben gebracht vanuit waar ik in de dagen daarna Bali heb doorgereisd.
Al met al zeer bijzonder om mee te maken waar zo’n oude fiets hobby je kan brengen en ik ben zeer dankbaar voor alle hulp en interessante ontmoetingen die ik tijdens deze reis heb gehad.